Kiến trúc không giống nhau của cầu ngói Thượng Nông hơn 300 tuổi ở Nam Định inclusionydiscapacidad.uy

Nhắc đến cây cầu ngói chợ Thượng (tại xã Bình Minh, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) hơn 300 năm tuổi, phải xuất phát từ lịch sử dân tộc xa xưa: thời vua Lê Hiển Tông, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786), ở xã Thượng Nông, H.Nam Chân, trấn Sơn Nam (nay là thôn Thượng Nông, xã Bình Minh, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) có ông Nguyễn Thọ Hoằng rất tài xuất sắc, được mời vào làm quan trong triều. Ông được nhà vua bổ nhiệm giữ chức tướng quân.

Sau này, khi bà Chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân mất, nhớ ơn công đức to to của bà, những thế hệ con cháu trong dòng họ Nguyễn và dân làng Thượng Nông đã lập phủ thờ bà

Tướng quân Nguyễn Thọ Hoằng có người phái nữ to tên là Nguyễn Thị Ngọc Xuân rất xinh đẹp. Ngay từ khi còn nhỏ, Ngọc Xuân tỏ ra thông minh nhanh khô nhẹn và tinh thông cầm, kỳ, thi, họa.

Một hôm, Ngọc Xuân theo phụ thân vào chầu ở phủ chúa. Chúa Trịnh Sâm đem lòng yêu mến Ngọc Xuân, tìm nhữngh tuyển nàng vào phủ làm cung phi. Ngọc Xuân vào phủ, được Trịnh Sâm hết mực yêu chiều, sống một cuộc sống thường ngày an nhàn.

Tuy nhiên, sau một thời hạn tồn tại, tổ quốc xảy ra loạn lạc, Ngọc Xuân rời bỏ phủ chúa về quê nhà Thượng Nông sinh sống. Thấy cảnh quê nhà còn nhiều khó khăn, Ngọc Xuân mua 36 mẫu ruộng cấp cho những cụ từ 60 tuổi trở lên.

Thương người dân trong làng đi lại gặp nhiều khó khăn, bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân quyết định bỏ tiền mua nguyên vật liệu, tiếp tiếp theo vận động nhân dân góp sức lực lao động xây dựng cây cầu ngói mới thay thế cho cây cầu cũ kỹ

Làng Thượng Nông thuở xưa nằm dọc hai bên bờ sông Ngọc. Người dân thường phải qua lại giao thương trên một cây cầu chênh vênh được ghép gỗ bắc qua sông. Thương người dân trong làng đi lại gặp nhiều khó khăn, bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân quyết định bỏ tiền mua nguyên vật liệu, tiếp đó vận động nhân dân góp sức lực lao động xây dựng cây cầu ngói mới thay thế cho cây cầu cũ kỹ. Người ta gọi này này là cây cầu ngói Thượng Nông. 

Cầu có chiều lâu hơn 17 m, phân thành 11 gian, mỗi gian cầu lâu năm trên 1,5 m, kết cấu theo mẫu sẵn "thượng gia, hạ kiều" (tức trên là nhà, dưới là cầu).

Trải qua hơn 300 năm tuổi, đến nay cây cầu vẫn mang vóc dáng đầy cổ kính, tuyệt đối và vững chãi. Phần mố cầu được làm bằng những tảng đá nguyên khối xây ghép với nhau. Hai mố nhữngh nhau khoảng gần 5 m, ở giữa tạo khoảng trống cho dòng nước lưu thông và thuyền bè qua lại. Mố được xây vuốt lên theo như hình thang cân.

Hệ thống cột cầu gồm 40 cái, đặt dọc 2 bên cầu, mỗi bên 20 cột. Trong số đó, cột cái có chiều cao 2 m, cạnh vuông gần 20 cm; còn cột quân cao hơn 1,6 m, đường kính cột trên 20 cm; cột quân đặt trên những dầm ngang ở hai bên hông cầu

Dầm cầu bắc qua hai đầu mố cầu là hai tkhô cứng dầm được làm bằng hai cây gỗ to đường kính 50 cm. Dù hai tkhô cứng dầm đã và đang bị bào mòn theo thời hạn tồn tại, ngoài trời tkhô cứng dầm có dấu hiệu nứt nhẹ như chân chim do nắng và nóng nóng mưa, nhưng hai tkhô cứng dầm vẫn đúng chuẩn chỉnh, không hề có hiện tượng mối mọt…

Bên trên hai thanh khô dầm dọc này là bốn dầm ngang đường kính khoảng 20 cm, có đầu nhô ra ngoài, phần nhô ra của những dầm ngang này dùng làm đầu đỡ chân cột 2 bên thành cầu. Các cột cầu vướng lại được dựng vào những tảng đá xanh nguyên khối, to và dày, tạo sự vững chắc cho cầu.

Mặt cầu rộng khoảng 2 m, lát đá tảng xanh xen kẽ nhau; mặt đá nhẵn, bóng loáng nhưng không trơn trượt

Hai đầu cầu, tường được xây bằng gạch men ốp, có cửa cuốn vị trí trung tâm cao 2 m, rộng hơn 1,5 m; hai bên cửa này là cửa cuốn giả, tạo dáng vẻ cuốn vành mai. Trên cửa cuốn chính có 3 chữ Hán. Người dân cho biết thêm, này này là 3 chữ "Thượng gia kiều"

Đặc biệt, ở 2 bên đầu cầu đều sở hữu bậc lên xuống, được xây dựng ghép bằng những phiến đá xanh. Độ rộng bậc lên xuống khoảng 50 cm, độ cao bậc khoảng 10 cm. Ngoài ra, trên nóc hồi của cầu xây đấu trụ, soi gờ chỉ mềm mịn và mượt mà.

Toàn bộ khung cầu, dầm cầu… đều được làm bằng gỗ lim. Năm 2019, cơ quan tính năng đã trùng tu lại cầu, thay một vài cột bị hỏng và sửa lại mái ngói…

Cầu còn được thiết kế có khu vực hành lang rộng khoảng 50 cm, ở 2 bên của 3 gian ở vị trí chính giữa cầu. Đây là nơi để mọi người ngồi hóng mát vào những ngày mùa nắng và nóng nóng oi bức

Nhìn thoáng, mái cầu tựa như con rồng đang uốn lượn bay lên bầu trời; những viên ngói nam tựa như vảy con rồng, đang đổi màu theo thời hạn tồn tại.

Hệ thống xà thượng, xà hạ, bộ vì kèo được links nghiêm ngặt với cột cầu. Phía trên những bộ vì còn tồn tại thêm khối hệ thống những hoành mái nối mộng với nhau muốn tạo thành một khoảng trống tối đa cho lòng cầu. Các bộ vì tạo thành những cánh tay đòn vươn qua cột cái, cột quân đến tận riềm mái

Nhân dân hai bên bờ sông từ đó thuận tiện qua lại làm ăn, mua chào hỗ trợ, kinh tế tài chính cũng từ đó ngày càng trở nên tiến lên.

Sau này, khi bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân mất, nhớ ơn công đức đóng góp gây dựng lên cây cầu ngói của bà, những thế hệ con cháu trong dòng họ Nguyễn và dân làng Thượng Nông đã lập phủ thờ bà.

Ngôi phủ bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân xây dựng nhữngh cầu ngói Thượng Nông khoảng 300 m, phía trong phủ thờ bà chúa Xuân cùng bố và mẹ của bà và thờ Mẫu…