Lo ngại trước việc biến dạng giữa truyền thống cuội nguồn và tân tiến
Cùng với vận tốc đô thị hóa, điều kiện tài chính-xã hội thay đổi, ở nhiều nơi, đồng bào dân tộc thiểu số có Xu thế “thoát ly” nhà ở truyền thống lâu đời khiến cho nguy cơ tiềm ẩn mai một bản sắc ngày càng tồn tại. Đây là nỗi lo không những của những cấp lãnh đạo địa phương mà cũng là nỗi trăn trở của những nhà quy hoạch, thiết kế sư (KTS) trong nhiều năm qua.
Xem thêm: Biệt thự tân cổ điển
Các xã Y Tý, Trịnh Tường... của huyện Bát Xát sẽ là vấn đề đến lựa chọn thú vị của khác quốc tế trong và ngoài nước lúc đến với Lào Cai. Đến đây, khác quốc tế được mày mò những nét không giống nhau trong văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của đồng bào Hà Nhì, đặc trưng là những ngôi nhà trình tường-bản sắc riêng của đồng bào nơi đây. Nhưng hiện nay, tại những bản của người Hà Nhì, không khó để nhận thấy những ngôi nhà xây với gạch ốp ốp, ngói và xi măng đang dần thay thế những ngôi nhà trình tường. Bởi làm một ngôi nhà trình tường mất rất nhiều tuổi thọ, sức lực với kinh phí không rẻ, từ 300 đến 400 triệu VNDồng. Vì vậy, chính quyền địa phương và những ban, ngành vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc quản trị và vận hành, triết lý cho bà con giữ thiết kế thiết kế nhà truyền thống lịch sử.
 |
| Bản phượt xã hội Sà Rèn, thị xã Nghĩa Lộ (Yên Bái) vẫn giữ thiết kế thiết kế kiến trúc nhà truyền thống lịch sử của người Thái thu hút khách phượt. Ảnh: PHƯƠNG LAN |
KTS Hoàng Thúc Hào, Phó chủ tịch Hội KTS Việt Nam nhìn nhận: Thực tế, một vài điểm phượt nổi tiếng về cảnh sắc thơ mộng và thiết kế đẹp ở Việt Nam đang trong tình trạng biến hóa mạnh mẽ và uy lực. Đà Lạt (Lâm Đồng) hay Sa Pa (Lào Cai)... giờ đã biết thành bê tông hóa hơn 80%. Đó này là việc phá hủy nhân danh tiến lên; là việc tiến lên chỉ nhìn vào lợi ích trước mắt mà bỏ qua lợi ích lâu lâu năm, lợi ích của toàn thể xã hội. Sửa chữa những sai lầm này mất nhiều tuổi thọ, sức lực lao động và thậm chí không thể khôi phục những giá trị từng có.
“Nhìn lại sự tiến lên của thiết kế hơn 20 năm qua, giản dị nhận thấy yếu tố bản sắc-vốn được tích lũy bao năm, từng có vị trí và thành tựu đáng kể, chưa được phát huy trong xã hội tiên tiến, thậm chí nảy sinh đứt gãy, biến dạng giữa truyền thống lâu đời và tiên tiến”, KTS Hoàng Thúc Hào san sẻ.
Cần có cái nhìn xuyên thấu đáo, nhân văn
Ngày 7-2-2023, Thủ tướng Chính phủ phát hành Chỉ thị số 4/CT-TTg "Về việc lý thuyết tiến lên quy hoạch thiết kế nông thôn Việt Nam, tạo bản sắc và giữ gìn thiết kế truyền thống cuội nguồn" đã nêu: “Quá trình đô thị hóa với vận tốc nkhô cứng, tác động không nhỏ đến những vùng ven đô, vùng nông thôn, dẫn đến sự thay đổi về mặt xã hội, văn hóa truyền thống, lối sống với nông thôn nkhô cứng nkhô cứng lẹ tác động đến những vấn đề xây dựng. Nhiều khu cận những đô thị tiến lên một nhữngh tự phát. Khu vực nông thôn, thiết kế ngày càng mất bản sắc truyền thống cuội nguồn, pha tạp, không thích thích hợp với cảnh sắc tự nhiên, cấu trúc làng, xã và yêu cầu phòng, chống thiên tai, những giá trị thiết kế truyền thống cuội nguồn chưa được chú trọng kế thừa và tiến lên”. Bởi vậy, Chỉ thị số 4/CT-TTg đã đưa ra những nhiệm vụ để “xây dựng nền thiết kế Việt Nam tiên tiến nhất, đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, kế thừa và phát huy giá trị di sản thiết kế truyền thống cuội nguồn, thích thích hợp với điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế tài chính-xã hội, yêu cầu quốc phòng, bình yên và hội nhập quốc tế”.
Trong khuôn khổ Festival KTS trẻ toàn quốc lần thứ IX năm 2023 trình làng tại Yên Bái vào cuối tuần qua, Hội KTS Việt Nam đã tổ chức Hội thảo “Sáng tạo thiết kế thiết kế kiến trúc-lan tỏa và hội nhập” thu hút sự tham gia của khá đông nhà quy hoạch, KTS bàn về vấn đề giữ văn hóa truyền thống bản địa, bản sắc văn hóa truyền thống của xã hội dân tộc thiểu số trong những công trình thiết kế thiết kế kiến trúc mới, nhất là những công trình thiết kế thiết kế kiến trúc thu hút phượt.
Là một tỉnh vùng cao đang tăng mạnh tiến lên phượt xã hội, phượt văn hóa truyền thống những dân tộc, Yên Bái được Đánh Giá là địa phương đã sớm quyên tâm vấn đề quy hoạch thiết kế, trong đó chú trọng bảo tồn những nét văn hóa truyền thống và thiết kế đặc trưng của đồng bào những dân tộc của tỉnh. Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Trần Huy Tuấn cho biết thêm, việc tạo dựng những nét riêng không liên quan gì đến nhau trong những đồ án quy hoạch, trong từng công trình thiết kế có bản sắc vùng, miền trong giai đoạn hiện nay là một việc làm thiết yếu, thêm phần vừa bảo tồn những giá trị lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, dân tộc vừa tạo ra những thành phầm quy hoạch, thiết kế có sức lan tỏa. Thời gian qua, công tác quản trị và vận hành thiết kế, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, quy hoạch khu tác dụng và được những cấp chính quyền địa phương, những sở, ban, ngành tỉnh Yên Bái quyên tâm sát sao; thiết kế, quy hoạch ngày càng được nâng cao niên về quy mô, về chất, có trọng tâm, có chiều sâu, đặc trưng là tại những địa phương trong tỉnh có nhiều dân tộc sinh sống như: Thị xã Nghĩa Lộ, những huyện: Văn Chấn, Mù Cang Chải, Trạm Tấu... Các quy hoạch, dự án khu phượt-nghỉ dưỡng đã có rất nhiều rất nhiều những lý thuyết ổn định mang tính chất chất đặc trưng về bản sắc, văn hóa truyền thống vùng, miền.
KTS Hoàng Thúc Hào cho rằng, thiết kế không những đơn thuần là gạch men men, cát, đá, bê tông mà vẫn phải thể hiện tính nhân văn, có trách rưới nhiệm xã hội, là thẩm mỹ và làm đẹp xã hội đem lại hạnh phúc cho con người, quyên tâm đến lợi ích xã hội, có tính lan tỏa ra xã hội, tính thiết thực và vững chắc. Đặc biệt là ở những vùng, miền có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với những nét văn hóa truyền thống bản địa rực rỡ, đừng để đồng bào “thoát ly” bản sắc của dân tộc mình; động viên, hỗ trợ họ sống, gìn giữ chính ngôi nhà truyền thống lịch sử của tôi.
Để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc trong thiết kế Việt Nam rất cần sự quyên tâm vào cuộc của cả khối hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, những nhà vận hành, những KTS và những người thực hành xây dựng. Cần có cái nhìn xuyên đáo, nhân văn để những công trình thiết kế ấy thực sự vì xã hội, hướng tới xã hội.
